Gas in Groningen

In 1959 vindt de NAM in de buurt van Slochteren een groot gasveld. Wat te doen met al dat gas? Er wordt een plan ontwikkeld om de Nederlandse huishoudens te laten overstappen op aardgas. De gasproductie uit het Groningenveld, zoals het genoemd gaat worden, start in 1963. Het overstappen op gas wordt aangemoedigd en in 1970 is koken en verwarmen met gas standaard geworden. Het is een schone brandstof.

In de loop der jaren blijkt het Groningenveld nog groter te zijn dan eerst gedacht. Met 2800 miljard m³ gas is het een van de grootste gasvelden ter wereld. Maar er is een probleem met de gaswinning. De bodem in Groningen begint te dalen.

Aardbevingen door gaswinning

De natuurlijke aardbevingen ontstaan door tektonische spanningen als gevolg van plaatbewegingen in breuksystemen. Maar ook door gaswinning kunnen aardbevingen ontstaan, zogenaamde ‘geïnduceerde bevingen’. Dit komt niet als een verrassing.
In de steenlaag waaraan het gas onttrokken is, daalt de druk, waardoor de steenlaag op den duur ingedrukt wordt. Dit leidt tot bodemdaling aan het oppervlak. En waar er een natuurlijke breuklijn bestaat, kunnen aardlagen met een schok verschuiven.

Geïnduceerde aardbevingen

De eerste gemeten aardbeving in Groningen is eind 1986. Vanaf die tijd zijn er meer dan een paar honderd aardbevingen geweest die terug te leiden zijn op gaswinning. De meeste waren zeer licht tot licht, maar vanaf 2003 vinden er al zwaardere aardbevingen plaats.

Volgens een rapport van Staatstoezicht op de Mijnen kan niet worden uitgesloten, dat zich aardbevingen met een magnitude 5 op de schaal van Richter zouden kunnen voordoen.

Door de aardbevingen lopen woningen schade op, zoals verzakkingen en gescheurde muren. Dit leidt logischerwijs regelmatig tot onveilige woonsituaties. En vaak is de schade meer dan men op grond van het magnitude-getal zou vermoeden.

Hoe moet je een aardbeving meten?

De bekende schaal van Richter is een maat voor de energie die bij de aardbeving vrijkomt, maar uit onderzoek blijkt dat deze voor de situatie in Groningen een onvoldoende maatstaf is. Dit was onderhand bij de Groningers zelf natuurlijk al bekend.

Het blijkt dat de schade aan de Groninger huizen en de manier waarop de bewoners de aardbevingen voelen, niet past bij het magnitude-getal op de schaal van Richter. Dat komt doordat de aardbevingen in Groningen plaatsvinden op een geringe diepte van circa 3000 m, waarmee ze veel dichter bij het oppervlak zitten dan natuurlijke aardbevingen die meestal op 30 km of dieper plaatsvinden. Verder is de grondlaag aan de oppervlakte slap, waardoor de beving wordt omgezet in versterkte horizontale en verticale bewegingen.

Vaststellen van de intensiteit

Naast de energie (Richter) dient in Groningen ook de intensiteit van de aardbeving bepaald te worden. De intensiteit geeft aan wat op een bepaalde plaats de effecten zijn op gebouwen, mensen en het landschap. De intensiteit van een aardbeving kan niet rechtstreeks worden gemeten, maar wordt achteraf bepaald aan de hand van de ontstane schade.

Groningen is toch geen Amsterdam

Het risico op aardbevingen is lang onder de pet gehouden door de NAM en de overheid. En de afhandeling van de schade ten gevolge van de aardbevingen verloopt uiterst langzaam. Hoe zou dat zijn gegaan als dit grote gasveld in de randstad had gelegen en daar dus ook het risico op aardbevingen?

Gasbel van Slochteren

Het Groningenveld wordt vaak de gasbel van Slochteren genoemd. Deze bijnaam suggereert dat er een grote ondergrondse holle ruimte is waar het gas als een bel aanwezig is. Dat klopt niet. Het gas zit in de poriën van ondergrondse steenlagen. Bij het wegpompen van het gas neemt de druk in die steenlagen af. Hierdoor wordt het gesteente ingedrukt waardoor de bovengrond begint te zakken. Deze zakkingen leiden op den duur tot aardbevingen. Dit is (en was) een bekend fenomeen.

Aardgasbaten

Aardgasbaten zijn de opbrengsten die de staat verdient aan de winning van aardgas. Deze opbrengsten zijn opgebouwd uit dividend en uit belastingen die de gasmaatschappijen over hun winstdeel afdragen. Het is gebruikelijk dat van de winst van gewone gasvelden 65 à 70% naar de Nederlandse staat gaat. Maar voor het Groningenveld is een regeling bedacht waardoor dit percentage op 85 à 90 ligt. De aardgasbaten zijn grotendeels opgegaan aan het uitbouwen van de verzorgingsstaat.

Het gas in het Groningenveld komt makkelijk naar boven en daarom zijn de productiekosten laag. Daardoor is, ondanks de grote afdracht aan de staat, de winst van NAM aanzienlijk.

Krokodillentranen

Ook krokodillen hebben traanklieren bij de ogen en kunnen dus tranen afscheiden. Tijdens een studie in 2007 in Alligator Farm Zoological Park (Florida) bleek dat de meeste krokodillen ook tijdens het verscheuren van hun prooi tranen afscheidden. Deze tranen hebben natuurlijk niets met verdriet over of berouw jegens de prooi te maken. En al helemaal niet met geveinsd verdriet of berouw. Krokodillen kunnen niet veinzen.