De grote oorlog

De Eerste Wereldoorlog wordt ook ‘de grote oorlog’ genoemd. Omdat Nederland neutraal was in de Eerste Wereldoorlog, is die oorlog geen werkelijk onderdeel van het Nederlandse collectieve bewustzijn. Nederlanders zijn zich niet goed bewust van de verschrikkingen van de grote oorlog en dat er in de orde van 15 tot 20 miljoen doden vielen. In andere landen wordt de Eerste Wereldoorlog ook wel ‘de grote oorlog’ genoemd. 11 november wordt internationaal gevierd als het einde van deze oorlog, maar voor Nederlanders is 11 november (althans in dit verband) een onbekende datum.

De grote griep

De Spaanse griep kwam niet uit Spanje. Spanje was (net als Nederland) neutraal in de Eerste Wereldoorlog. Er was voor Spaanse kranten geen reden om niet te schrijven over de griepslachtoffers. Dat er ook al in andere landen griepgevallen waren was toen vanwege censuur in die landen niet bekend. Het was voor andere landen daardoor gemakkelijk de ziekte als Spaanse griep weg te zetten. (De termen fake news en alternative facts worden nu als nieuwe begrippen gepresenteerd, maar zijn van alle tijden. Zie ook de toelichting bij het gedicht “nieuwe wijn”.)

Omdat de benaming Spaanse griep niet zuiver is, heb ik het gedicht analoog aan de term de grote oorlog ‘de grote griep’ genoemd.

Bijzonder was dat de grote griep in tegenstelling tot andere griepuitbraken bovenal jonge volwassenen trof. De verschijnselen waren heftig. Naast inwendige bloedingen kwam er ook bloed uit neus en oren.

Pandemie

Er was sprake van een grieppandemie. Over de hele wereld eiste de ziekte slachtoffers, en wel in meer landen dan er aan de Eerste Wereldoorlog meededen. Wereldwijd werden 500 miljoen mensen getroffen door de grote griep. Dat was toen bijna een derde van de wereldbevolking. Voorzichtige schattingen zeggen dat daarvan 20 tot 40 miljoen aan de grote griep of aan longontsteking, een direct gevolg van de griep, overleden. Maar er zijn ook schattingen die tot 100 miljoen gaan. Het aantal doden ten gevolge van de grote griep overtreft ruimschoots het aantal doden van de Eerste Wereldoorlog zelf. In Nederland stierven 60.000 mensen aan de grote griep.

Virus

De virologie stond destijds nog in de kinderschoenen. Sinds eind 19e eeuw had men wel door dat er ziektes konden ontstaan door iets wat kleiner dan een bacterie was, maar wat dat precies was bleef nog lang onduidelijk. Dat de grote griep door een virus en niet door een bacterie werd veroorzaakt werd pas in 1933 aangetoond. We weten nu dat de grote griep werd veroorzaakt door het H1N1-virus.

Afgezien van (preventieve) griepvaccinaties zijn er geen geneesmiddelen beschikbaar.